Η διαταραχή των σωματικών συμπτωμάτων
Πρόκειται για μια διαταραχή που κατατάσσεται στις ψυχικές ασθένειες και η διάγνωση της γίνεται με βάση το DSM-V, που θεωρείται η βίβλος των ψυχιατρικών διαταραχών και διαγνώσεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Βάσει των κριτηρίων που δίνονται σε αυτό το βιβλίο οι ειδικοί βγάζουν διάγνωση και έτσι μπορούν να έχουν μια κοινή πλατφόρμα επιστημονικής επικοινωνίας μεταξύ τους. Η διαταραχή΄΄ σωματικών συμπτωμάτων παλαιότερα ονομαζόταν διαταραχή σωματοποίησης και είναι μια ψυχιατρική διαταραχή που προκαλεί ένα ή περισσότερα σωματικά συμπτώματα ή και σωματικό πόνο. Τα συμπτώματα αυτά μπορεί όμως και να μη συνδέονται με κάποια άλλη πάθηση. Μπορεί επίσης τα συμπτώματα να εμφανίζονται με κάποια άλλη ψυχιατρική διαταραχή ή με ουσιόχρηση και εξάρτηση από μη συνταγογραφούμενες ουσίες. Είτε συνδέονται με κάποια άλλη ασθένεια, ιατρικής ή ψυχιατρικής φύσης είτε όχι, τα συμπτώματα της διαταραχής σωματικών συμπτωμάτων προκαλούν υπερβολικό βαθμό δυσφορίας, ο οποίος είναι δυσανάλογος προς τα συμπτώματα αυτά. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν ένα ή περισσότερα όργανα ή σωματικά συστήματα, όπως:
- Πόνο
- Αδυναμία, κόπωση, ή ζάλη
- Δύσπνοια
- Γαστρεντερικές ενοχλήσεις
- Καρδιολογικά συμπτώματα
- Σεξουαλικά συμπτώματα
- Νευρολογικά προβλήματα
Πολλοί ασθενείς με διαταραχή σωματικών συμπτωμάτων έχουν επίσης και κάποια αγχώδη διαταραχή. Οι ασθενείς αυτοί σε καμία περίπτωση ΔΕΝ προσποιούνται τα συμπτώματα τους. Η δυσφορία που αισθάνονται λόγω αυτών των συμπτωμάτων και του πόνου είναι 100% αληθινή, και ας μην υπάρχει πάντα κάποια εύλογη ιατρική εξήγηση. Επίσης, η δυσφορία από τα συμπτώματα επηρεάζει την καθημερινή ζωή και τη λειτουργικότητα των ασθενών αυτών. Οι ασθενείς με διαταραχή σωματικών συμπτωμάτων υπόκεινται σε μυριάδες εξετάσεις, αφού συμβουλεύονται γιατρούς πολλών ειδικοτήτων προκειμένου να βρουν λύση στο πρόβλημα τους και να βάλουν τέλος στον πόνο τους. Έτσι, οι γιατροί εξετάζουν όλα τα ενδεχόμενα και προχωρούν δια της μεθόδου αποκλεισμού άλλων διαγνώσεων προκειμένου να καταλήξουν στην ψυχιατρική διάγνωση της διαταραχής των συμπτωμάτων. Η διαδικασία της διάγνωσης είναι μακριά, χρονοβόρα και ψυχολογικά επίπονη, αφού οι ασθενείς διαβεβαιώνονται ότι δεν έχουν τίποτα. Οι ασθενείς αυτοί και στρεσάρονται και απογοητεύονται και δεν μένουν ικανοποιημένοι που δε μπορεί να τους δοθεί μία ολοκληρωμένη ιατρική εξήγηση για τα ίσα υποφέρουν. Το στρες και το άγχος που έχουν λοιπόν αυτοί οι ασθενείς για το ότι υποφέρουν και παράλληλα για το ότι δεν έχουν μία ικανοποιητική ιατρική διάγνωση δημιουργεί μεγαλύτερη ένταση και συχνότητα στην εμφάνιση των σωματικών συμπτωμάτων τους με αποτέλεσμα να βρίσκονται σε έναν φαύλο κύκλο που επιμένει για χρόνια. Το σημαντικότερο πάντως δεν είναι ότι ο ασθενής υποφέρει από ανεξήγητα σωματικά συμπτώματα. Αυτό που έχει βαρύτητα στη διάγνωση είναι αν ο ασθενής έχει σκέψεις και συναισθήματα για την ασθένεια που φοβάται ότι έχει τόσο έντονα, που τον κάνουν δυστυχή και δυσλειτουργικό.
Σε αυτή την ενότητα ψυχιατρικών διαταραχών ανήκει γνωστή σε όλους:
Υποχονδρίαση
Η υποχονδρίαση είναι μια κατάσταση την οποία αναγνωρίζουμε συχνά σε ανθρώπους του περιβάλλοντος μας. Η υποχονδρίαση σχετίζεται με τη διαταραχή σωματικών συμπτωμάτων που αναλύσαμε προηγουμένως αλλά και με μια άλλη διαταραχή που ονομάζεται Διαταραχή του Άγχους της Ασθένειας. Οι άνθρωποι που έχουν υποχονδρίαση θεωρούν ότι έχουν κάποια σοβαρή ασθένεια. Πιστεύουν πραγματικά ότι τα μικρά, καθημερινά πονάκια που συνήθως περνάνε απαρατήρητα στους περισσότερους είναι σημάδια κάποιας πολύ σοβαρής ασθένειας. Έτσι αν ένα άτομο με υποχονδρίαση έχει πονοκέφαλο, θα πιστέψει ότι αυτό είναι σημάδι καρκίνου στον εγκέφαλο. Θα σπεύσει να κλείσει ραντεβού με γιατρούς διαφόρων ειδικοτήτων προκειμένου να το διερευνήσει περαιτέρω.
Μερικά από τα σημάδια που δείχνουν ότι κάποιος έχει πιθανότητα υποχονδρίαση είναι τα εξής:
- Το άτομο αυτό έχει ιστορικό συχνών και πολλαπλών επισκέψεων σε γιατρούς
- Συχνά πηγαίνει από ειδικό σε ειδικό, αναζητώντας τη διάγνωση που του αρέσει ή που επιβεβαιώνει τους φόβους του
- Ο υποχόνδριος θέλει να επιβεβαιώσει ότι έχει μια σοβαρή ασθένεια και δεν ικανοποιείται όταν τον διαβεβαιώνουν ότι δεν έχει κάτι τέτοιο.
- Το άτομο αυτό είχε κάποια πρόσφατη απώλεια ή έντονα στρεσογόνο γεγονός
- Ο υποχόνδριος ανησυχεί για κάποιο συγκεκριμένο όργανο ή σωματική λειτουργία (π.χ. καρδιά, κοιλιά)
- Τα συμπτώματα μπορεί να αλλάζουν, όπως και το όργανο ή η σωματική΄΄ λειτουργία για την οποία παραπονιέται και αναζητά ιατρική διάγνωση
- Η διαβεβαίωση του γιατρού ότι είναι υγιής δεν ανακουφίζει τον υποχόνδριο- θεωρεί ότι ο γιατρός έκανε λάθος ή δεν του έδωσε την πρέπουσα σημασία
- Οι ανησυχίες του υποχόνδριου σχετικά με την υγεία του επηρεάζουν την κοινωνική, την οικογενειακή αλλά και την επαγγελματική του ζωή.
- Ο υποχόνδριος μπορεί επίσης να υποφέρει από γενικευμένη ανησυχία, άγχος ή ακόμα και κατάθλιψη.
Διαταραχή Άγχους της Ασθένειας
Άτομα με τη διαταραχή αυτή συνήθως δεν έχουν ιατρικά συμπτώματα όπως τα άτομα με διαταραχή σωματικών συμπτωμάτων. Αν έχουν συμπτώματα, είναι ασήμαντα και όχι ιδιαίτερα ενοχλητικά. Τ άτομα με διαταραχή άγχους της ασθένειας ανησυχούν συγκεκριμένα για κάποιο όργανο ή κάποιο σύστημα. Οι ασθενείς αυτοί δεν καθησυχάζονται όταν ο γιατρός κάνει εξετάσεις και δε βρει κάτι και εξακολουθούν να αναζητούν από τι πάσχουν. Παρόλο που κανείς δε θέλει να είναι άρρωστος και όλοι θέλουμε καλή υγεία, η ασθένεια μερικές φορές μπορεί να φέρει κάποια παράπλευρα οφέλη, όπως για παράδειγμα το ότι κανείς δεν πάει στη δουλειά του, ή κάνει ένα διάλειμμα από τα καθήκοντα του και έχει προσοχή και συμπαράσταση από συγγενείς και φίλους. Το άτομο με διαταραχή άγχους της ασθένειας μπορεί κατά βάθος να έχει ένα τέτοιο κίνητρο, αν και στην πραγματικότητα αυτό είναι ασυνείδητο, δηλαδή ο ασθενής δεν το έχει σκεφτεί έτσι, δεν το αντιλαμβάνεται με αυτόν τον τρόπο.
Διαταραχή Μετατροπής
Η διαταραχή μετατροπής είναι μια άλλη ψυχιατρική διαταραχή που σχετίζεται με την ύπαρξη φυσικών και σωματικών συμπτωμάτων. Η διάγνωση της γίνεται όταν ο ασθενής παρουσιάζει μία σειρά από νευρολογικά συμπτώματα τα οποία όμως δεν εξηγούνται από κάποια ιατρική αιτία. Για παράδειγμα, ένας ασθενής με διαταραχή μετατροπής μπορεί να έχει συμπτώματα όπως:
- Αδυναμία άκρων ή παράλυση
- Αφύσικες κινήσεις (τρέμουλο, ασταθές βάδισμα, επιληπτικές κρίσεις, κτλ.)
- Τύφλωση
- Κώφωση
- Απώλεια αίσθησης ή αίσθηση μουδιάσματος
Τα συμπτώματα εμφανίζονται ξαφνικά και δείχνουν να προέρχονται από το νευρικό σύστημα. Το στρες επιδεινώνει τα συμπτώματα της ασθένειας.
Για παράδειγμα: φανταστείτε ένα νέο, υγιές άτομο που κάνει ποδήλατο και πέφτει. Στην αρχή σηκώνεται από μόνο του. Διαπιστώνει ότι δεν έχει κανένα σπάσιμο, πληγή, ή άλλο τραύμα και αισθάνεται μια χαρά. Ωστόσο, αμέσως μετά διαπιστώνει ότι δε μπορεί να σηκώσει το χέρι του. Το χέρι του όμως δε φέρει κάποιο τραύμα. Πηγαίνει στον γιατρό για να δει τι συμβαίνει. Και εκεί, μετά από μια σειρά εξετάσεων, ο γιατρός διαπιστώνει ότι δεν υπάρχει κάποιο τραύμα ή άλλος λόγος που να εξηγεί την ξαφνική παράλυση. Και επίσης το άτομο αυτό δεν έχει κάποιον άλλον τραυματισμό ή πρόβλημα σε άλλο σημείο του σώματος του. Τι ακριβώς συμβαίνει; Το σώμα του ατόμου αυτού μετέτρεψε το συναισθηματικό και ψυχολογικό στρες της πτώσης από το ποδήλατο στην φυσική αντίδραση ενός παράλυτου χεριού. Όσο παράξενο και αν φαίνεται, το πρόβλημα είναι αληθινό. Το άτομο αυτό πραγματικά δεν μπορεί να σηκώσει το χέρι του και δεν μπορεί να το ελέγξει με κάποιον τρόπο.
Οι ερευνητές αναζητούν τον λόγο που εμφανίζεται αυτή η διαταραχή. Σε αυτή τη φάση θεωρούν ότι η διαταραχή της μετατροπής συμβαίνει επειδή είναι ο τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλος επεξεργάζεται το συναισθηματικό στρες. Η διαταραχή αυτή εμφανίζεται μετά από συναισθηματικά φορτισμένες καταστάσεις ή από άλλες ψυχιατρικές διαταραχές. Η υπάρχουσα θεωρία υποστηρίζει ότι τα φυσικά συμπτώματα βοηθούν το άτομο να διαχειριστεί μία εσωτερική σύγκρουση που έχει και την οποία ενδεχομένως θεωρεί άλυτη.